Εβρέινοφ, Νικολάι

(Nikolay Jevreinov, Μόσχα 1879 – Παρίσι 1953). Ρώσος θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και θεωρητικός του θεάτρου. Σπούδασε νομικά και μουσική στην Πετρούπολη και το 1905 εγκατέλειψε την υπαλληλική σταδιοδρομία που είχε αρχίσει για να αφοσιωθεί στο θέατρο. Την περίοδο 1907-8 και αργότερα κατά τα έτη 1911-12 οργάνωσε σειρά παραστάσεων με αναδρομή πάντοτε στο παρελθόν, που επέδρασαν σε μεγάλο βαθμό στην εξέλιξη της σκηνοθετικής τέχνης. Στην πατρίδα του ανέπτυξε δραστηριότητα ως σκηνοθέτης σε μικρά θέατρα έως το 1925, οπότε έφυγε για τη Γαλλία. Στο σημαντικότερο βιβλίο του, Το θέατρο στη ζωή (1915-17), ο Ε. διατύπωσε τη θεωρία της θεατρικότητας, σύμφωνα με την οποία όλα τα έμβια όντα (άνθρωποι, ζώα, φυτά) διακατέχονται από ένα έμφυτο θεατρικό ένστικτο, από μία επιθυμία αδιάκοπης μεταμόρφωσης. Αντίθετος προς τον ρεαλισμό και τον νατουραλισμό, ο Ε. υποστηρίζει ότι το καθήκον του καλλιτέχνη δεν είναι να αποδίδει πιστά τη ζωή αλλά να τη θεατρικοποιεί μεταμορφώνοντάς τη σε ιδανική. Η χίμαιρα είναι η μόνη πραγματικότητα της ζωής και το θέατρο επιτελεί για την ανθρωπότητα μία λειτουργία θεραπευτική, ενώ ο ηθοποιός αποκτά τον χαρακτήρα ενός «εκκλησιαστικού λειτουργού της εποχής μας». Ο Ε. προσπάθησε να εξηγήσει τη θεωρία του από τη σκηνή με μία σειρά κειμένων που έγραψε ο ίδιος και ανέβασε στα λεγόμενα Θέατρα Μικρογραφιών και κυρίως στο Κριβόγιε Ζέρκαλο της Πετρούπολης. Αυτά είναι Ο χαρούμενος θάνατος (1909), Η σχολή των αστεριών (1911), Ο γενικός επιθεωρητής (1912, εμπνευσμένο από το έργο του Γκόγκολ), Κουζίνα για γέλια (1913), Ο τέταρτος τοίχος (1915), Αυτό που έχει περισσότερη σημασία (1921). Ο Ε. δημιούργησε επίσης μία νέα θεατρική μορφή που μπορεί να ονομαστεί μονόδραμα, στο οποίο τα διάφορα πρόσωπα του έργου δεν θα πρέπει να είναι παρά η προέκταση των διαφορετικών ψυχικών καταστάσεων του πρωταγωνιστή. Το καλύτερο από τα έργα του αυτού του είδους είναι αναμφισβήτητα το Στα παρασκήνια της ψυχής (1912). Στο Παρίσι, εκτός από τη μετάφραση των βασικών του έργων, έγραψε Το θέατρο στη Σοβιετική Ρωσία (1946) και την Ιστορία του ρωσικού θεάτρου (1947).